DÜNYAİŞÇİ SINIFI

Almanya’da yoğun emek sömürüsü

Almanya’da son yıllarda özellikle otomotivdeki “yüksek performans”ın arka planında ‘kiralık işçilik’ ve ‘taşeron sistemi’ denilen yoğun emek sömürüsü var.

almanya taşeron işçiler

Ege Deniz

Tekelci kapitalizmin “ileri” ülkesi Almanya güvencesiz çalışmada en pervasız uygulamaların olduğu ülkelerin başında geliyor. ‘Esnek çalışma’nın post-modern biçimlerinin yaklaşık 50 yıldır sistematik olarak uygulandığı ülke.

Kiralık işçilik

Almanya’da 1970’lerden beri uygulanan kiralık işçilik 2003’den bu yana hızla yaygınlaşmış bir sistem.

2003 yılında kabul edilen düzenlemeyle bir emekçinin sürekli kiralık işçi statüsünde çalıştırılmasının önündeki sınırlar kaldırılmış. Yasaların sözümona kuyduğu kuralların arkasından dolanma mahareti gösteren patronlar kiralık işçileri adeta ‘sürekli geçici’ işçi haline getirmiş durumdalar.

Alman çalışma yasalarına göre kiralık işçilik sözümona “ancak geçici bir istihdam ihtiyacı durumunda“ uygulanabilir. Ancak burjuvaların emeğin maliyetini düşüren bir fırsat ortaya çıktığında bundan sonuna kadar yararlanmanın bin türlü yolunu bulduklarını biliyoruz. Nitekim burada “geçici“ denilen durum olağan/ortalama bir duruma dönüştürülmüş durumda. Öyle ki, Almanya’da kapitalist tekeller ‘çekirdek işgücü’ dışındaki tüm işçilerini geçici ve kiralık statüsünde çalıştırıyor.

Kiralık işçilerin yüzde 49’u üç aydan az sürelerle kiralanıyor. Kısa periyotlarla çalıştırılıp kapının önüne koyuldukları ve kesintilerle yeniden kiralık statüsünde işe alındıkları için, bu durum işsizlik parası ve -sınırlı da olsa- diğer sosyal haklardan yararlanmalarını imkansızlaştırıyor.

Kiralık işçi ücretleri aynı işi yapan kadrolu işçilerin ücretlerinden ortalama olarak yüzde 35 ile yüzde 70 daha düşük. Sendikaların görece güçlü olduğu metal sektöründe de aynı durum geçerli. Ayrıca kiralık işçiler kadrolu işçilerin aldığı ikramiyeleri de alamıyor. Yani aslında ücretler görünenden da daha düşük.

Diğer taraftan, işsiz kalanlar kiralık işçilik bürolarına yönlendiriliyor. Bu -köle taciri- büroların önerdiği işi kabul etmeyenlerin işsizlik ödeneği kesiliyor!

Alman sendikalarının patronlarla işbirlikçi tutumlarının bu kölelik sisteminin işletilmesinde günahları büyük. Sendikalar sözümona kiralık işçiler için toplu iş sözleşmeleri yapmaya çalışıyor ancak bu göstermelik düzeyde kalıyor. Zira bugüne kadar kiralık işçilerin sadece yüzde 2,5’u sendika üyesi olabilmiş!

Taşeron sistemi

Almanya’da taşeron şirketlerin varlığı tıpkı kiralık işçilik sistemi gibi1970’li yıllara dayanmaktadır. Fakat bu firmaların ve dolayısıyla burada çalışanların sayısında özellikle 2008 krizinden bu yana tam bir patlama yaşandığı görülüyor.

Almanya’nın da etkilendiği bu krizden sonra özellikle son bir kaç yıldır Alman tekelci burjuvaları “krizi büyük oranda aştıklarını, ekonomik durgunluğun geride kaldığını“ her fırsatta söylüyorlar. Krizi ne oranda aştıkları -aslında aşamadıkları- tartışması bir yana esas olarak otomotiv sektöründe son yıllarda büyüyen ihracat hacminin ve elde edilen muazzam karların arka planında -kiralık işçi uygulamasıyla içiçe- taşeron kölelik sistemi vardır! Sırası gelmişken, otomotiv ve yan sanayileri sektörlerinde yükselen “Alman performansı“ ABD tekellerini rahatsız eden bir durum ve aralarındaki temel rekabet konularından birini oluşturuyor.

Onbinlerce taşeron firmadan oluşan yoğun sömürü çarkı

İş ve işçi bulma kurumunun verilerine göre, Almanya’da irili ufaklı yaklaşık 20.000 taşeron firma bulunmaktadır. Aralarından bazıları tutunamayıp iflas ediyorlarsa -bu arada milyonlarca euroluk vergiler kaçırıyor- da, çoğu hızla büyümektedirler.

Almanya’da bu taşeron firmalarda yaşanan sirkülasyondan dolayı sayıları sık sık değişmekle birlikte, en az bir milyon kişinin çalıştığını rahatlıkla söyleyebiliriz.

Taşeron firmalarda iş bulanlara başta ‘’süresiz’’ çalıştırma vaat edilse de -kiralık işçi uygulamasındaki gibi- ezici çoğunluğu üç ay sonra atılmakta ve yerine yenileri alınmaktadır.

Otomotiv tekellerinin vazgeçemediği…

Taşeronluk sistemi Alman tekelci burjuvazisi için vazgeçilmez bir sistemdir . Bugün Almanya’da Mercedes, BMW, Bosch, Thysen Krupp, Ford, Opel gibi tekeller sayıları gittikçe artan sayıda taşeron işçi çalıştırmaktadır. Ayrıca bunlar doğrudan kendilerine bağlı taşeron firmalar da kurmaktadırlar. Ve taşeron işçiler aynı işi yapan diğer işçilere göre üçte bir oranında daha az ücret almaktadırlar.

Sadece bir örnek verelim; Leipzig’teki BMW tesislerinde, tekerlek montajında çalışan bir kadrolu işçinin aylık ücreti 3.100 Euro iken, BMW tesislerinin 300 metre yakınında kurulmuş Schedl adındaki taşeronda aynı işi yapan işçi, ayda 1.900 Euro kazanıyor.

BMW’nin Leipzig’teki tesislerinin çevresinde, bu tekel için üretim yapan 50 taşeron firma kurulmuş durumda. Bunların sadece dokuzu, TİS kapsamında. BMW’nin Almanya genelindeki bütün tesislerinde çalışan taşeron işçi sayısı, sadece son iki yılda yaklaşık üç kat artarak 10 bin sınırını aşmış durumda.

Kısaca taşeron sisteminin işleyişi

Almanya’daki çalışma yasaları, kiralık işçiliği ve taşeron işçiliği iki ayrı kategori olarak ele alıyor. Kiralık işçiliği düzenleyen birçok yasa var, ancak taşeron işçilik bu düzenlemelerin dışında tutuluyor.

Bütün işkollarında işletmeler, taşeron firmalarla sözleşme imzalayarak, üretimin bir kısmını bu firmalara yaptırıyor. Örneğin otomotiv sanayiinde bir otomobilin kapısının montajı, taşeron firmalara veriliyor. Bu işkolunda geçerli olan toplusözleşme, taşeron firmaları kapsamıyor.

Çoğunlukla hiçbir işkolundaki TİS kapsamında olmayan taşeron firma, kiralık işçilere ödenmesi gereken asgari ücretin de altında ücret ödüyor. Kiralık işçilerin azami olarak ne kadar aynı işletmede çalıştırılabileceği gibi düzenlemeler de, taşeron işçileri kapsamıyor.

Bugün Almanya’da çalıştırılan taşeron işçi sayısı bilinmemekle beraber, çeşitli işkollarında faaliyet gösteren en büyük 46 taşeron firmasında 300 bin işçi çalıştırıldığı düşünüldüğünde kuralsız sömürü çarkının boyutlarına dair bir fikir edinebiliriz!

Birbirini besleyip büyüten iki sömürü yöntemi

2013’te yapılan kapsamlı bir araştırmaya göre, otomotiv sanayiinde çalışanların en az üçte biri kiralık ve taşeron işçi. Otomotiv ve metal işkolunda yan sanayilerle birlikte üç milyonun üzerinde işçi çalıştırıldığı belirtilen araştırmada, her üç işçiden birinin taşron işçi olduğu söylenmekle birlikte aslında Almanya’da gerçekte kaç emekçinin taşeron işçi olarak çalıştırıldığı bilinmemektedir.

Federal Çalışma Ajansı’nın verilerine göre ise, Almanya’da toplam 900 bin kiralık işçi çalıştırılıyor ancak çalıştırılan taşeron işçiler bu sayının içinde değil.

Beri yandan, IG Metall’in verilerine göre, metal işkolunda 763 bin kadrolu işçi çalışıyor. Buna karşılık otomotiv tekellerinde 100 bin kiralık işçi ve 250 bin taşeron işçi çalışıyor. Yani, otomobil sanayiinde çalışanların yaklaşık yüzde 46’sının taşeron ve kiralık işçi olduğu söylenebilir!

Taşeron ve kiralık işçi uygulamaları diğer sektörlerde de almış başını gitmiş durumda. Çelik tekellerinde çalışan toplam 80 bin işçinin 19 bini taşeron işçi. Toplam 16 bin 800 işçinin çalıştığı tersanelerde, 6 bin 500 taşeron, 2 bin 700 kiralık işçi çalışıyor. Havacılık sektöründe ise 10 bin kiralık, 10 bin de taşeron işçi çalışıyor. Bu işkolunda çalışan kadrolu işçi sayısı ise 50 bin civarında.

Etiketler
Daha fazlası

İlgili

Close