Küreselleşme bugün eskisinden farklı bir şekilde kırılıyor
Sascha Lobo Spigel Dergisi (*)
Dünya, istikrarsız kapitalizme, senkronizasyondan çıkması çok kolay bir ekonomik düzene doğru gidiyor. Ancak ekonomik istikrara yatırım yapılabilir.
Birkaç gün önce insanlar İngiliz benzin istasyonlarında birkaç damla yakıt için kavga ediyorlardı. 100 bin’den fazla kamyon şoförü Brexit’ten bu yana eksik olduğundan, benzin istasyonları haftalardır kurudu. Ordu şimdi yardım ediyor. Brexit İngilizleri benzin için savaşıyor. Tarihsel bir bakış açısıyla, Amerikalıların 20. yüzyılın agresif petrol politikasını izlemelerinin nedenlerinden biri parladı kısaca: 300 milyon insan, 400 milyon özel silah, ardından devam eden petrol kıtlığı – bir iç savaş garantisi olmuştur.
Bununla birlikte, durum “Gülme komşuna gelir başına” diye düşünmeye uygun değil, çünkü Birleşik Krallık’taki benzin sıkıntısı, şu anda gerçekleşmekte olan büyük bir ekonomik değişimin sadece bir ön adımı. Bu da Almanya’da büyük sorunlara neden oluyor ve daha da büyük sorunlara neden olacak. Önceden sağlam, genellikle dijital olarak yönlendirilen küreselleşmenin şaşırtıcı bir şekilde başarısızlığa meyilli olduğu ortaya çıktı. İlk bakışta bunun nedeni korona pandemisi gibi görünüyor. Ancak ikinci ve üçüncü bakışta, bu daha derin bir sorundur.
Bazı olumsuzluklara rağmen, küreselleşmenin özellikle ihracat yapan bir ülke olarak Almanya için bir başarı öyküsü olduğunu belirtmek gerekir. Milyarlarca insan, küreselleşme yoluyla aşırı yoksulluktan kurtulmayı başardı. Etkileyici bir örnek: 1980’lerin başında, Çin’deki nüfusun neredeyse yüzde 90’ı Dünya Bankası rakamlarına göre “aşırı yoksulluk” içinde yaşıyordu. 2018’de bu sayı yüzde birin altına düşmüştü. Ne yazık ki, çoğu zaman yolsuzluk ve hukukun üstünlüğünün eksikliği ile gölgelenen birçok sözde gelişmekte olan ülke, küreselleşme yoluyla gerçek bir orta sınıf inşa edebildi.
Benim tezim, sistemik bir sorunun ilk sonuçlarını yaşıyoruz: küreselleşme bir şekilde bozuldu. Ve pandeminin sonundaki günlük yaşam, Almanya’daki İngiliz benzin istasyonlarının aksine, en azından toplumun çoğunluğu için bir şekilde normal görünse bile – sonuçlar uzun zamandan beri birçok bireysel köşe de parladı.
Geçişin hikayesi
Rastgele seçilmiş birkaç örnek: 2020’nin ilk yarısında inşaat kerestesi aniden yüzde 50 daha pahalı hale geldi. Arpa demleme fiyatı yıl başından bu yana yüzde 60 arttı. Atık kağıt fiyatları neredeyse yüzde 80 arttı. Buğdayın fiyatı üç katına çıktı, bu da makarnayı çok daha pahalı hale getirecek. Kömürün fiyatı bir yılda yüzde 400’e kadar arttı. Ve doğal gazın fiyatı on kat arttı. On kat! Odun eksikliği, kağıt eksikliği, doğal gaz eksikliği, buğday eksikliği, kömür eksikliği – ama en azından piyasada hala ürünler var. Pahalı ama elde edilebilir – bu, ekonomik olarak var olan çok sayıda ham madde için geçerlidir. Bu değişebilir: Kitap endüstrisi Noel’den neredeyse korkuyor çünkü kağıt eksikliği kitapların kıt olduğu anlamına gelebilir. Kitap satışlarının üçte biri Noel’den önceki yılda gerçekleştiği için kültürel bir felaket ortaya çıkabilir. Bazı sektörlerde benzer şeyler oluyor.
Bu yıl milyonlarca araba teslim edilmedi çünkü bazı depolarda yarı bitmiş durumdalar. 12 Ekim’de Audi, Ingolstadt ve Neckarsulm‘daki fabrikalarında üretimi durdurdu – çünkü satın alınacak yarı iletken çipler yok ve fiyatlar hakkında konuşmaya gerek yok. Piyasada değiller. Sonuç olarak, sıradan insanlar tarafından tamamen bilinmeyen Tayvanlı bir yarı iletken üreticisi, yarım trilyon doların üzerinde bir piyasa değeri ile borsa fiyatına göre dünyanın en değerli on şirketinden biri haline geldi. Volkswagen, Daimler, BMW, Porsche, Siemens, BASF ve Deutsche Bank‘ın toplam sermayesinden çok daha fazlası.
İstikrarsız kapitalizme, ağır basan bir kusurla uyumdan çıkması çok kolay olan bir ekonomik düzene doğru gidiyoruz: istikrar. Dikkat edin, bu bir kıyamet söylentisi, kısa bir konuşma ve kesinlikle kapitalizmin kendisi için bir kuğu şarkısı değil. Ancak istikrarsız kapitalizm, daha önce değişmez görünen birkaç standardı değiştiriyor. Küreselleşen istikrarsız kapitalizmin kırılganlığı ve tedarik zinciri duyarlılığı bana esas olarak üç değişiklikten kaynaklanmış gibi görünüyor:
Tamamen dijitalleşen küreselleşmeyle birlikte, ekonomiye inanılmaz bir karmaşıklık taşındı ve bu çok sayıda sonuç doğurabilir. Ağustos 2020’de, iş dergisi “Capital”, mafsallı kıskaçları kullanarak bunu güzel bir şekilde açıkladı. Otomobil üretimi için gereklidirler, işleme sırasında gövde parçalarını yerinde tutarlar. Ağırlıklı olarak Çin’de üretilen mafsallı kıskaçlarda özel bir cıvata bulunmaktadır. Teslimatı pandeminin başlangıcında durdu, bu da mafsallı kıskaç sıkıntısına neden oldu ve ardından otomobil üretimini gözle görülür şekilde sarstı…
İklim değişikliğinin sonuçları ve (gerekli) karşı önlemler: Örneğin, aşırı yüksek enerji fiyatları, en azından karbonsuzlaştırmadan, yani daha az CO₂ ile geçinmeye yönelik siyasi baskıdan kaynaklanmamaktadır. Bu genellikle sözleşmelere bağlı olduğundan, daha ucuz ama daha kirli enerjiye geçmek zordur. Bu yüzden yarı temiz kabul edilen doğal gaz gülünç derecede pahalıdır. Aynı zamanda, yeterince yenilenebilir enerji kaynaklarını zamanında geliştiremediler
Çin’in yeni saldırganlığı veya korumacılık eğilimi gibi küresel siyasi çalkantılar. En geç Donald Trump’tan beri ekonomik milliyetçilik ABD’de sadece siyasi gündemde yer almıyor. Bir de küreselleşmenin karanlık yüzü var: Açlığı, çatışmayı ve kitlesel göçü körükleyen sosyal adaletsizlik. Bunun da ötesinde, artan, dini ve kültürel aşırılıklar var…
Dünyanın ünlü ekonomi dergisi olan “Economist”, son kapağı için 20. yüzyıldan bir terimi geri döndürdü: “Kıtlık Ekonomisi”. Macar ekonomist János Kornai’den etkilenerek Doğu Bloku ülkelerindeki işlevsiz durum bu şekilde anlatıldı. Benim açımdan bu terim, günümüzün problemli durumuna pek de uymuyor. Yüzeyde boş raflar boş raflardır. Ancak kırılan küreselleşme bugün farklı bir şekilde kırıldı.
(*)1975 doğumlu, internet ve dijital teknolojilere odaklanan bir yazar ve strateji danışmanıdır. 2019 yılında Kiepenheuer&Witsch “Gerçeklik şoku: Bugünden On Ders” adlı kitabını yayınladı-
