Referandum ilk gün: Röportajlar

Dün yurtdışında başlayan Referandum oylamasına katılım diğer seçimlerin üç katı. Seçimlerde ilk gün 10 bin kişi oy veririken, dün 38 bin kişinin sandık başına gittiği tespit edildi. Stuttgart’ta da referandum ilk günden canlı  başladı. İlk kez oy kullanan gençlerin aileleriyle katılımı dikkat çekti. İlk gün kullanılan oy sayısı, 2805’e ulaştı. HDP müşahitlerine kadın rengi damgasını vurdu.

Birkaç bölgede HDP müşahit ve eşgüdümlerine kart vermede sorun çıkarıldığı bilgisi gelse de, Stuttgart’ta böyle bir sorun yaşanmadı. Evet tişörtüyle gelen bir kişi uyarıldı. Türk bayraklarıyla gelen ve hayır oyu veren kadınlar göze çarptı. Alman basının ilgisi yoğundu. Stuttgarter Zeitung/Nachrichten, Beobachternews vb. muhabirleri HDP, CHP ve diğer partilerin sözcüleriyle röportajlar yaptılar. İlk günün nabzını tutmak için, ilk olarak üç HDP müşahiti ve bir seçmenle röportaj yaptık:

Yarınki çocuklar için…

Betül Mak: (HDP müşahidi, ev kadını, 46 yaşında.)
Bugün çok canlı, güzel güneşli bir günle başladık. Sonu hayırlı olacak. Böyle güneş gibi aydınlanacağız biz de. Tüm halklar için böyle olacağını düşünüyorum. Bugün 11 müşahit var, 2 yedek. Dönüşümlü olması için. Bugün tamamen kadın müşahitler var. Kobani’deki devrim gibi, burdaki devrimi de kadınlar yapacak inşallah.

Bu referandumdan ne bekliyorsun?
BM: Tabii ki hayır bekliyorum. Onların bütün çabasına rağmen. Paraya, ekonomik güce rağmen, halkın desteğiyle, yürekleri arkasına alanlarla hayır geleceğine inanıyorum.

Neden müşahit oldun?
BM: Kendi ülkemde birebir bir şey yapamadığım için. Geleceğe olan katkımı, ancak bir nokta olarak, bu şekilde sunarım diye. Kadınlar için oldum. Çünkü gelecek Anayasa’da kadınlara neyin geleceğini hiç bilmediğim için oldum. Çocuklar için oldum. Yarınki çocuklar için. Henüz olmamış torunlarımız için. Yarın kalkıp bizim için ne yaptınız diye sorduklarında, verecek bir cevabım olsun diye.

İçerdeki ortam nasıl şu anda?
BM: Şu an için çok iyi. Herkes birbirine saygılı. Ama biz yine her şekilde dikkat ediyoruz. Hiçbir şey bizim aleyhimize dönmesin diye. Zaten müşahit olarak, çok belli başlı büyük şeylere müdahale etme hakkımız yok. Onu arkadaşlara bildirerek bu işi çözmeye çalışıyoruz.

Gelenlerin ruh hali nasıl?
BM: Gelenler de çok canlı. Daha sabahın ilk saatinde, gençlerde böyle bir canlılık vardı. Açıkçası, ben çalışmayanların geleceğini düşünmüştüm. Ama gençlerdeki o yoğunluğu görünce, hayırlara vesile olacak diye düşünüyorum. Gençlik de bu işin içine girmişse.

Hayır çıkarsa, ne olabilir sence?
BM: Evet olursa, ne çıkacağını hiç bilmiyoruz. Ama şunu tahmin ediyorum ve bekliyorum. Hayır çıktıktan sonra da, demokrasi için daha büyük bir kesimin elele vererek çalışması. Daha güçlü birlik oluşturmasının önünü açacağını düşünüyorum. Çünkü birçok kararsız olup da, yarınına dair bir şey yapmak isteyip de, kendisini uzak çeken insanlara da güç verecek. Onlar da sesini yükseltecek.

Peki, hileyle evet çıkarırsa, sence AKP’ye yarayacak mı?
BM: Onlar ne şekilde kendilerine dönderirse döndersin, ama yürekten gelmiş bir evet olmadığı için, bunun yarına bir getirisi olmayacak. Yani vicdani sorgulamayı yapacaklardır mutlaka. Halka bir gün hesap vereceklerdir bu konuyla ilgili.

Söylemek istediğin başka bir şey var mi?
BM: Tüm dostlarıma selam söylüyorum. Güçlü katılsınlar. Yarınlarımızın, çocuklarımızın… Hiçkimse demesin ki, ben o ülkede yaşamıyorum. Ülkedeki bütün politikalar, Anayasa’daki bütün değişikliklerin hepsi, yabancı ülkelerde yaşayanları da büyük ölçüde etkileyecek. Birebir, yani, yaşadığımız ülkenin, devlet yönetimlerinin yabancılara bakış açısını değiştirecek. Buraya yansımaları kesin olacak.

HDP’den kadın müşahit:
Ne bekliyorsunuz referandumdan?
Özgürlük, demokrasi… Katılım yoğun değil ama pazartesi olmasına rağmen iyidir. Ama hayır’cıların yoğunluğu daha yüksek yansıyor. Gelenler karışık çoğunluğu aile. Kemalistler yoğun görünüyor. Zarfı atarken, “Hayırlı olsun”, “Hayırlı bir iş için geldim” diyenler oluyor. Senin müdahale etme yetkin yok, ama yansıyor o rengi sana. Bir anlamda iyidir. Hafta sonuna bakmak gerek.

Birlikte çalıştığımız arkadaşlar var su anda. Özellikle dedim ki, ilk Pazartesi gittiğim zaman göreceğim bakalım o eski MHP’liler nasıl yüzümüze bakacaklar. “Biz hayırlı bir iş için burdayız”, “Aramızda kalsın. Böyle tepki göstermeyin” diyenler oldu. Üç dönemdir aynı ortamda çalıştığımız bir MHP’li var. “Görüş olarak çok farklıyız. Ama nasıl böyle bir şey yapabildiniz. Ne oldu size ” deyince, “Biz hayırlı işler için burdayız, çoğunluğumuz” dediler.
Kesinlikle MHP tabanında Hayır var. Çok var hem de. Bugünkü yansıma, ne kadar kapalı kesim de gelse. Hayır oranı yüksektir. Zarfı atarken, “Hayırlı olsun” diyor. “Hayırlı bir iş için burdayız”, “Hele resmi çek. Hayırlı, uğurlu olur”. Hatta sandık başkanı dedi, “Şu evet-hayır’ı çok uzattık” falan. Kapalı kesim diyor bunu. Seninle boğaz boğaza gelen bir MHP’li, gelip sana selam verebiliyor. Ama AK Partililer seninle boğaz boğaza geliyor. İnşallah bu durum ilerki günlere yansımaz.

Kısa işlerde çalışanların çoğu, öğleden sonra da gelir. Çoğu, “Biz iki saatlik işlerde çalışıyoruz” diyorlar. Öğleden sonra o yansımayı görürsünüz. Kadın yoğunluğu yüksek. Yabancı basın çok yoğun. Oy kullanırken dikkat edilmesi gerekenler şunlar: Evet beyaz renkte, Hayır toprak renginde. Yapışmaması için kâğıdı zarfa düz koyuyorsunuz. Islak tarafın öbür tarafa değmemesi için katlamıyorsunuz. Yoksa geçersiz oluyor. Ve zarfın ağzını yapıştırmıyorsunuz.

“O Hayır’ı çıkaracağız!”
Türk bayrağıyla gelen bir kadın seçmen:
Aalen’den, işçi-emekçiyiz. Tek söyleyeceğim bir şey var. Hayır’da hayır var diyoruz. Memlekete hayır getirsin.

Peki hayır çıkmazsa?
Tekrar kaosa döner herhalde memleket. Ama biz hayır çıkacağına inanıyoruz. Oy kullanma anlamında kadın-erkek sayısı eşit. Ama erkek egemenliği daha fazla, baskı olarak, oyun rengi olarak. Genç seçmen daha fazla. O hayırı çıkaracağız.

HDP’den kadın müşahit:
Kalabalıktı. 2805 oy atılmıştı. Öğleden sonra bayağı bir geldiler. Altıdan sonra kesildi. En fazla akşam 6-7 olsa yeterli. Porsche, Bosch var yakında. Kimse gelmedi ki. İşyerinden çıkıp gelmiyor ki, ailesiyle geliyor. Farklı partilerden görevliler-müşahitler, eskiden birbirini tanıyor. Çok gerginlik olmadı.

Tanımadığım için, diğer partilerden insanlara biraz mesafeli durdum. Sandık başkanları, genelde öğretmenler daha ılımlı bakabiliyorlar. Sen onların gözünde aslında seçim adayı değilsin, teröristsin. MHP’de kadınlar ılımlı, kibar. Erkekler sana terörist gözüyle bakıyor.
Genelde gençler de meraklı bu işe. İlk oylarını kullanacakları için. Ailecek bir şevklen gelmişlerdi. Evetçiler geldi sabahın köründe. Hayırcılar öğleden sonra gelmeye başladı. Dananın kuyruğunun kopacağı bir zaman. Bazıları halen bilmiyor nereye basacağım diyor. Yaşlılar genelde soruyor. Ne için oy verdiklerinin farkında değillerdi. Belki onlara cumhurbaşkanı Erdoğan olsun mu diye anlatmış olabilirler. Koridorda, “Biziz buranın sahibi edasında” dolaşanlar var. Bunlar Joker gibi, yedek görevliler. Sandık başkanlarının arasında gençler vardı. Her sandık odasında 2 erkek 2 kadın vardı. Akşam oylar tüm müşahitlerin eşliğinde sayıldı.