Yüz kimlik kontrolü, bir kişinin gerçek veya algılanan kökenine ilişkin fiziksel özelliklere dayalı bir polis kontrolüdür. Bu tür kontroller, ayrımcı oldukları için yasadışıdır.
Bu uygulama Fransa’da bunun kurbanı olan tüm insanlar için damgalayıcı ve aşağılayıcıdır ve ciddi sonuçlara yol açabilir. Yüz kontrolleri, uluslararası hukukta “ırksal veya etnik profilleme” olarak bilinen şeyin bir parçasıdır.
Avrupa Konseyi Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI), ırksal profillemeyi şu şekilde tanımlamaktadır:
“Polis tarafından ırk, renk, dil, din, milliyet ve ulusal veya etnik köken gibi gerekçelerin nesnel ve makul gerekçeler olmaksızın kontrol, gözetim veya soruşturma faaliyetlerinde kullanılması”, ECRI Genel Politika Tavsiyesi No. 11: Irkçılıkla mücadele polislikte ırk ayrımcılığı, CRI (2007) 39, 2007
Uluslararası hukuk ne diyor?
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bize düzenli olarak hatırlattığı gibi: “Irk ayrımcılığı, özellikle iğrenç bir ayrımcılık biçimidir ve tehlikeli sonuçları gözönüne alındığında, özel dikkat ve yetkililerden kuvvetli bir tepki gerektirir.
Bu nedenle ırkçılıkla mücadele etmek için ellerinde bulunan tüm araçları kullanmalı, böylece demokrasinin toplum anlayışını güçlendirmeli, oradaki çeşitliliği bir tehdit olarak değil, bir zenginlik olarak algılamalıdır “, CEDH, G. Ch., 6 Temmuz 2005, Natchova et. al. c./Bulgaria
Ayrımcılık, özellikle ırk, renk ve milliyete dayandığında, insan haklarıyla ilgili çoğu yasal belge tarafından yasaklanmıştır.
“Herkes yasa önünde eşittir ve hiçbir ayrım gözetilmeksizin yasa tarafından eşit korunma hakkına sahiptir. Bu bağlamda, yasa her türlü ayrımcılığı yasaklamalı ve tüm kişilere, özellikle ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi görüş, ulusal ve sosyal köken, servet ya da başka herhangi bir durumdan kaynaklı kanaat ayrımcılığına karşı eşit ve etkili koruma sağlamalıdır.” Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi (ICCPR), Madde 26
Birleşmiş Milletler Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi (CERD), bu nedenle devletleri “kişinin yalnızca fiziksel görünümüne, ten rengine, yüz özelliklerine, ırksal veya etnik bir gruba üye olmasına bağlı olarak ya da onları büyük bir şüphe altına sokan herhangi bir ‘profilleme’ nedeniyle arama ve tutuklama yapmamaları için gerekli önlemleri almay çağırır” Genel Yorum No. 31
Fransa’da durum nedir?
Fransa’da kimlik kontrolü uygulaması yaygındır, sistemik ayrımcılığı teşvik edecek kadar polisin eylemlerine derinlemesine kök salmıştır.
Sistemik ayrımcılık, “[…] belirli gruplar için göreli dezavantaj ve diğer gruplar için ayrıcalıklar yaratan kamu veya özel sektördeki geçerli yasal kurallar, politikalar, uygulamalar veya kültürel tutumlar kümesi olarak anlaşılabilen” ayrımcılıktır, Birleşmiş Milletler Komitesi Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar üzerine Genel Yorum No. 20, 2009.
Ayrımcı kimlik kontrolleri uygulaması bilinmekte ve yeterince belgelenmektedir. Seçkin sosyologların çalışmaları, insan haklarını savunmakla görevli kuruluşların himayesi altında bağımsız insan hakları kurumları tarafından yürütülen çalışmalar ve son araştırmalar bu ayrımcı uygulamanın boyutunu ortaya koymaktadır. Diğer araştırmalar ise, 12 yaşındaki çocuklar da dahil olmak üzere kurbanlar üzerinde yıkıcı etkileri olduğunu gösteriyor.
Bu uygulama hem Avrupa hem de uluslararası insan hakları örgütleri ve Fransız kurumları tarafından kınanmaktadır. Ancak Fransız hukukunda ayrımcı temellere dayalı kimlik kontrollerinin yasaklanması yeterince açık değildir. Bu nedenle, birçok kez, Hak Savunucusu bu uygulamayı kınadı ve sona ermesi konusunda ısrar etti. Yargı kararının en yüksek mahkemesi olan Yargıtay, 2016 yılında üç gencin gerçek veya varsayılan kökenleriyle ilişkili fiziksel özellikleri nedeniyle tutuklanmasının, devletin sorumluluğunu içeren ağır bir…ihmal oluşturduğuna karar verdi.
Ağustos 2015’te, Fransa’nın beşinci periyodik incelemesini takip eden sonuç gözlemlerinde, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi de ırksal profillemenin ısrarı konusundaki endişelerini dile getirdi. Politikacılar, bu uygulama hakkında rektörlük yaparak yorum yapma fırsatı buldular.
2015 Ağustos’unda, Fransa’nın beşinci periyodik incelemesi gözlemlerinde, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi de ırksal profillemedeki ısrarı konusunda endişelerini dile getirdi.
Amnesty International
https://www.amnesty.fr/focus/quest-ce-que-le-controle-aufacies?fbclid=IwAR0zJ9QmJ_q9yCvJwg_i5r23yAd3mbGtRIQNVE3Yl-EOg7M-KUMJXMuJv4g
